Ο γυναικολόγος είναι ο ιατρός τον οποίο η γυναίκα επισκέπτεται συχνότερα από οποιασδήποτε άλλης ειδικότητας ιατρό. Ο γυναικολόγος αποτελεί τον «Ιατρό της γυναίκας» και είναι αυτός ο οποίος την κατευθύνει και συμβουλεύει για διάφορα ζητήματα υγείας σε όλη τη διάρκεια της ζωής της, από την παιδική ηλικία, την εφηβεία, έως την αναπαραγωγική ηλικία και την εμμηνόπαυση.
Συνήθως η πρώτη φορά που μια κοπέλα επισκέπτεται τον γυναικολόγο είναι στην εφηβεία εάν υπάρξει κάποια διαταραχή αλλιώς μετά την έναρξη των σεξουαλικών επαφών. Η εφηβεία είναι μια μεταβατική περίοδος ανάμεσα στην παιδική ηλικία και την ώριμη ηλικία, όπου συντελούνται μεγάλες αλλαγές στα οργανικά-βιολογικά και στα ψυχικά και ψυχοκοινωνικά δεδομένα.
Όσον αφορά τις σωματικές αλλαγές που φέρνει η εφηβεία είναι εμφανείς στα κορίτσια. Παρατηρούν αύξηση των μαστών τους, εμφανίζουν τριχοφυΐα στην περιοχή των γενετικών τους οργάνων και στις μασχάλες. Συνήθως αυτό συμβαίνει μετά την ανάπτυξη του μαστού, αλλά υπάρχουν και εξαιρέσεις. Φυσικά το πιο σημαντικό είναι ότι ξεκινά η έμμηνος ρύση μετά από δύο χρόνια περίπου από την έναρξη της εφηβείας. Με την έμμηνο ρύση έρχεται και η ωορρηξία, η οποία μπορεί να μην είναι αρκετά εμφανής τα πρώτα χρόνια και να υπάρχουν διαταραχές εμμήνου ρύσεως. Αυτές είναι φυσιολογικές και θα διορθωθούν με τον χρόνο η με την βοήθεια αντισυλληπτικών δισκίων ανάλογα με την περίπτωση.
Σε αυτή την ηλικία δηλαδή από 12-15 ετών είναι καλό να αρχίζει και ο εμβολιασμός έναντι του HPV για την προστασία κάθε κοπέλας κυρίως από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας αλλά και αιδοίου, κόλπου και από γεννητικά κονδυλώματα. Το εμβόλιο απευθύνεται σε όλα τα κορίτσια και τις νεαρές γυναίκες από 12 -26 ετών δωρεάν από τα ταμεία. Τα δύο διαθέσιμα εμβόλια χορηγούνται σε τρεις δόσεις στους μήνες 0, 2 και 6 με ενδομυϊκές ενέσεις. Ο εμβολιασμός έναντι του HPV πρέπει να αποτελεί ρουτίνα για όλα τα κορίτσια. Οι ηλικίες αυτές εμβολιάζονται πριν εισέλθουν στην ηλικία αυξημένου κινδύνου μόλυνσης από τον ιό HPV. Οι κοπέλες που είναι μεγαλύτερες των 15 ετών βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο να κολλήσουν τον ιό, καθώς η αιχμή της λοίμωξης από τον ιό HPV, είναι η ηλικία 16 έως 26 ετών. Κάθε σεξουαλική επαφή μπορεί να μεταδώσει κάποιον από τους 200 τύπους του ιού. Ακόμα και στις κοπέλες που έχουν ήδη προσβληθεί από κάποιον τύπο του ιού HPV, ο εμβολιασμός προστατεύει από τους υπόλοιπους τύπους που καλύπτει το εμβόλιο(9,11,16,18). Επομένως στόχος είναι να εμβολιασθεί η νεαρή γυναίκα όσο το δυνατόν νωρίτερα και ανεξάρτητα από την έναρξη των σεξουαλικών επαφών.
Το τεστ Παπανικολάου αποτελεί ακόμη και σήμερα τη βασική εξέταση για την έγκαιρη διάγνωση και προστασία έναντι του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Στην Ελλάδα λόγω υπερπροστατευτικότητας προτείνουμε το τεστ Παπ 6 μήνες μετά την πρώτη επαφή. Σύμφωνα με τις νέες έρευνες οι κοπέλες πριν τα 21 έτη δεν είναι απαραίτητο να λάβουν κάποια θεραπεία οπότε δεν χρήζει να κάνουν την εξέταση. Όμως το τεστ δεν είναι προληπτική αλλά διαγνωστική εξέταση. Σκοπός της είναι η έγκαιρη και έγκυρη ανίχνευση των χαμηλόβαθμων- πρώιμων προκαρκινικών βλαβών προκειμένου να εφαρμοσθεί η κατάλληλη θεραπευτική αντιμετώπιση. Για αυτό τον λόγο πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο έτσι ώστε να μην υπάρχουν απώλειες και να αντιμετωπιστεί οποιαδήποτε βλάβη στην αρχή της.
Ένα άλλο σοβαρό θέμα που απασχολεί τις γυναίκες είναι η αντισύλληψη. Ως αντισύλληψη ορίζεται κάθε μέτρο που παίρνει ο ένας ή και οι δύο σύντροφοι για την αποφυγή μιας εγκυμοσύνης. Μέθοδοι αντισύλληψης υπάρχουν πολλές, λίγες όμως, είναι οι αξιόπιστες. Εκείνη που σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί μέθοδο αντισύλληψης αλλά “λύση” της τελευταίας καταφυγής είναι η έκτρωση που εκτός από ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις μπορεί να γεννήσει στη γυναίκα και κινδύνους υγείας.
Οι φυσικές μέθοδοι αντισύλληψης στοχεύουν στη αποφυγή της σεξουαλικής επαφής ή στη χρήση προφυλακτικού κατά το χρονικό διάστημα γύρω από την ωορρηξία. Περιλαμβάνουν τη μέθοδο της αποχής και τη διακοπτόμενη συνουσία (τράβηγμα) κατά τις γόνιμες μέρες του κύκλου. Πρόκειται για μεθόδους χαμηλής αποτελεσματικότητας, που απαιτούν πείρα και αυτοέλεγχο, ιδιότητες όχι τόσο εύκολες για νεαρά άτομα.
Οι τεχνητές μέθοδοι είναι το προφυλακτικό το οποίο είναι πολύ δημοφιλές στις μέρες μας γιατί προστατεύει από ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη αλλά και από σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα.
Το ενδομητρικό σπείραμα είναι μια μικρή συσκευή μήκους 2–4 εκατοστά, που τοποθετείται από τον γιατρό μέσα στην κοιλότητα της μήτρας, όπου μπορεί να παραμείνει για 3 -5 χρόνια (ανάλογα με το είδος) προσφέροντας αποτελεσματική αντισύλληψη. Το σπιράλ είναι το πιο αποτελεσματικό μέσο αντισύλληψης μετά το χάπι. Η τοποθέτηση του σπειράματος γίνεται συνήθως τις μέρες της περιόδου και δεν απαιτείται νάρκωση αν η γυναίκα έχει ήδη στο παρελθόν μείνει έγκυος. Η αφαίρεση του σπειράματος γίνεται εύκολα τραβώντας το σπείραμα από μια ισχυρή νάιλον κλωστή που προβάλλει στον κόλπο. Ο τρόπος δράσης του είναι η αναστολή της εμφύτευσης του κυήματος μέσα στη μήτρα. Το σπιράλ εμποδίζει το βλεννογόνο της μήτρας να προετοιμαστεί για την υποδοχή του γονιμοποιημένου ωαρίου. Το μειονέκτημα του σπιράλ είναι ότι κάνει τις γυναίκες πιο ευάλωτες στις μολύνσεις. Παρόλο που βρίσκεται στο εσωτερικό της μήτρας, η νάιλον κλωστή που κρέμεται στην άκρη και κατεβαίνει λίγο μέσα στο κόλπο, είναι πιθανόν να συλλέξει μικρόβια ικανά να δημιουργήσουν μολύνσεις. Εξαιτίας αυτού του κινδύνου, το σπιράλ δεν συνιστάται πλέον σε γυναίκες που δεν έχουν παιδιά ή έχουν πολυγαμικές σχέσεις.
Το αντισυλληπτικό χάπι ,είναι η πιο διαδεδομένη και σύγχρονη γυναικεία μέθοδος αντισύλληψης. Με μηδαμινό ποσοστό αποτυχίας (0,2- 0,5%) το χάπι χορηγείται από το γυναικολόγο σε νέες, σχετικά, γυναίκες, που δεν καπνίζουν, ύστερα από εξέταση. Τα νέα αντισυλληπτικά χάπια περιέχουν λιγότερες ορμόνες, είναι πιο ασφαλή και δεν προκαλούν παρενέργειες. Είναι μύθος ότι το χάπι συνεπάγεται αναγκαστικά αύξηση του βάρους της γυναίκας. Η νέα κοπέλα, που προσέχει τη διατροφή της, μπορεί να μην παχύνει καθόλου όταν θα πάρει αντισυλληπτικά. Όταν όμως το χάπι συνδυαστεί με τσιγάρο μπορεί να προκαλέσει ακόμα και θρομβοεμβολικά επεισόδια. Όλες οι γυναίκες, πριν πάρουν την απόφαση να χρησιμοποιήσουν το “χάπι”, θα πρέπει να επισκεφθούν το γυναικολόγο τους.
Η Επείγουσα Αντισύλληψη, γνωστή παγκοσμίως και ως “χάπι της επόμενης μέρας” παρέχει στη γυναίκα την ευκαιρία αποφυγής ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης ή έκτρωσης μετά από σεξουαλική επαφή χωρίς μέτρα αντισύλληψης ή σε περιπτώσεις που η χρησιμοποιούμενη μέθοδος απέτυχε. (πχ. έσπασε το προφυλακτικό, ή σε γυναίκα που έχει ξεχάσει να πάρει τα αντισυλληπτικά της χάπια). Για να έχει μέγιστη αποτελεσματικότητα, που φτάνει το 99%, το πρώτο χάπι θα πρέπει να λαμβάνεται το γρηγορότερο μετά την αποτυχημένη επαφή. Θυμηθείτε όμως ότι το χάπι της επόμενης μέρας δεν αποτελεί ούτε αντικαθιστά καθιερωμένες αντισυλληπτικές μεθόδους, αλλά ο ρόλος του ξεκινάει όταν αυτές δεν έχουν εφαρμοστεί ή υπάρχουν υπόνοιες ότι έχουν αποτύχει. Συνήθως, μετά την λήψη της επείγουσας αντισύλληψης, η περίοδος που θα ακολουθήσει έχει παράξενους χαρακτήρες (χρώμα, ποσότητα, διάρκεια κλπ). Οι άμεσες παρενέργειες του συνήθως δεν είναι σημαντικές, όπως ναυτία, ζάλη, εμετός και αίσθημα κούρασης.
Η συνηθέστερη κατάληξη μιας κύησης στην εφηβεία είναι η τεχνητή διακοπή (έκτρωση).
Αν και γενικά ο αριθμός των εκτρώσεων στη χώρα μας έχει μειωθεί σημαντικά, υπάρχει αύξηση των εκτρώσεων στην εφηβική ηλικία. Στην Ελλάδα η διακοπή μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, μέχρι τη 12η εβδομάδα της κύησης, είναι σήμερα νομοθετικά κατοχυρωμένη. Όταν όμως πρόκειται για ανήλικη, χρειάζεται τη γραπτή συγκατάθεση ενός από τους δύο γονείς ή του ατόμου που έχει την επιμέλεια της ανήλικης. Πρέπει να τονιστεί ότι ο γιατρός έχει και ρόλο συμβούλου. Η έφηβη χρειάζεται αρκετό χρόνο συζήτησης με το γιατρό Ο πρωταρχικός στόχος του γιατρού είναι να βοηθήσει την έφηβη να κατανοήσει τις πραγματικές διαστάσεις της κατάστασης και να υποστηρίξει την οικογένεια της για να πάρει τις σωστές αποφάσεις για το μέλλον. Επίσης, πρέπει να δώσει συμβουλές και κατευθύνσεις για το μέλλον, καθώς η έφηβη μπορεί να έχει απόλυτη άγνοια για την αντισύλληψη, που θα πρέπει να ακολουθήσει από εκεί και ύστερα, καθώς επίσης και εξωπραγματικούς φόβους και παρανοήσεις.
Στόχος κάθε γυναικολόγου είναι να προστατέψει την δυνατότητα του μικρού κοριτσιού και της νέας γυναίκας να αποκτήσει τη δική της οικογένεια, όποτε αυτή το θελήσει.
Χρέλιας Χαράλαμπος
Επίκουρος Καθηγητής
Γ΄ Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών
Νοσοκομείο «Αττικόν».
